سکته مغزی یا استروک، به گرفتاری یا اختلال قسمتی ازمغز در اثر انسداد یا پارگی عروق مغز گفته میشود که بسته به محل گرفتاری مغزعلائم مختلف ناگهانی ایجاد میکند که شایعترین آنها ضعف ناگهانی دست، انحراف صورت و اختلال تکلم میباشد. در اکثر موارد این اختلال بصورت انسداد یا تنگی رگ می باشد که بین 70 تا 90 درصد گزارش میشود.
در جهان هردو ثانیه یک نفر دچار سکته مغزی میشود و هر شش ثانیه یک نفر در اثر آن جانش را از دست میدهد. سالانه درجهان حدود 15 میلیون نفر دچار سکته مغزی میشود که تقریباً 5 میلیون آنها فوت می نمایند. در کشور ما ایران روزانه حدود 300 مورد یعنی تقریباً هر 5 دقیقه یک مورد سکته مغزی رخ می دهد. طبق گزارشات و تحقیقات انجام شده در کشور ما متاسفانه سن بروز سکته مغزی حدود ده سال پایین آمده است و میزان بروز آن نسبت به جوامع پیشرفته به مراتب بیشتر شده است بطوری که به علت دوم مرگ و به چالشبزرگی تبدیل شده است.
طبق مقاله چاپ شده در ژورنال لنست مرگ ناشی از سکته مغزی در ایران در سال 1990 ، 23 هزارنفر سال بود که در سال 2010 به 37 هزار افزایش یافت و طبق پیش بینی های سازمان جهانی سکته مغزی تا سال 2030، میزان بروز مرگ میر ناشی سکته مغزی دو برابر خواهد شد .
یک نفراز شش نفر در طول عمر دچار سکته مغزی میشود و آن ممکن است خود ما یایکی از عزیزان ما باشد. پسباید سکته مغزی را در یابیم و به فکر آن باشیم.
پیشگیری اولیه سکته مغزی با ریسکومتر: بهترین روش مقابله با سکته مغزی، پیشگیری اولیه بروز آن است و این در بیانیه جامع سازمان بهداشت جهانی آمده است نکته بسیار مهم و خبر امیدبخش این است که 80 درصد سکته های مغزی قابل پیشگیری است و میتوان حداقل ده سال سن بروز سکته مغزی را به تاخیر افکند. بطور معمول دو روش پیشگیری از سکته مغزی وجود دارد در حالت اول برنامه آموزشی عمومی بصور مختلف ارایه می شود مثلاً توصیه های لازم برای شناخت و درمان بموقع فشار خون بالا، کاهش مصرف نمک، اصلاح تغذیه، کاهش وزن و انواع کارهای مشابه، این روشها در عین اهمیت و کمک به فرهنگ سازی عمومی، غالباً انگیزه لازم ایجاد نمی کند. در روش دوم تمرکز بر شناخت افراد درمعرض خطر بالا دارد که در این حالت خود غربالگری هزینه بر بوده و کنترل افراد در معرض خطر نیز هزینه های لازم خود را دارد معمولا در این حالت حدود 20 درصدجمعیت تحت پوشش قرارگرفته و بقيه 80 درصد به نوعی مورد کم توجهی قرار می گیرد و خود این ممکن است مثل کوه یخی عمل کند و در نهایت ریزش نماید. هر دو روش پیشگیری به نظر می رسد کارایی و کفایت لازم را ندارد چرا که انگیزه کافی در افراد ایجاد نمی کند.
اخیراً با استفاده از تکنولوژی های موجود تلاش شده به ایجاد انگیزه بهتر در افراد کمک شود. در این روش فرد داوطلبانه میزان خطر خود را ارزیابی می کند و آن را با فرد دیگری که آن عوامل خطر او را ندارد مقایسه می کند چنین الگوی ارزیابی را خطر نسبی می گویند که درمقایسه با خطر مطلق، بسیار گویا و انگیزه ساز است. به عنوان نمونه خطر مطلق سکته مغزی برای یک آقای 30 ساله سیگاری، کم تحرک با فشار خون سیستولی 130 به میزان 0.7 در صد در 5 سال آینده است در حالی خطر نسبی آن در مقایسه فرد دیگر فاقد آن عوامل خطر 2.3 است. یعنی احتمال بروز سکته مغزی در 5 سال آتی 2.3 برابر فرد معادل فاقد ریسک خطر است.
این تکنولوژی جدید درباره سکته مغزی تحت عنوان استروک ریسکومتر یا خطر سنج سکته مغزی از سال 2014 توسط پروفسور والری فیژن در دانشگاه اوکلند نیوزلند بصورت اپلیکیشن (اپ) موبایل طراحی و ارایه شده است و مطالعات اولیه در این زمینه انجام و چاپ شده است. این اپ توسط سازمان جهانی سکته مغزی (WSO)،آکادمی مغز و اعصاب آمریکا، انجمن استروک اروپا و ارگانهای مختلف بررسی و مورد تایید قرار گرفته است. بدنبال معرفی این اپ موبایل مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی تبریز که بعنوان انجمن عضو سازمان جهانی استروک از 7 سال پیش همکاری دارد و افتخار عضویت در بورد سازمان جهانی سکته مغزی را به عنوان نماینده کشور عزیزمان از دو سال پیش بر عهده دارد تصمیم گرفت ترجمه و بومی سازی این نرم افزار را تقبل نماید لذا طی قراردادی در سال 2015 به این امر مهم اقدام نمود و با همکار دیگر ازاز گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی ایران، که بصورتاولیه اظهار علاقه نموده بودند و با کمک سایر همکاران مرکز تحقیقات علوم اعصابهمت نمود و در نهایت بعد ازپیگیریهای فراوان و تبادل نظرات و ایمیلهای فراوان نسخه فارسی اصلاح شده و بومی گردید و با تایید انجمن سکته مغزی ایراندر نهمین کنگره کشوری و بین المللي ایران در 13 اسفند ماه 1395معرفی و پرده برداری شد و با آدرس:
قابل دسترسی و دانلود از طریق گوگل پلی (Google Play) برای عموم می باشد و یا بطور مستقیم از پلی استور (Play Store) نیز قابل جستجو و دانلود است که برای این منظور بایستی اول اپ Play Store را نصب نمایید و در آن ریسکومتر سکته مغزی را جستجو نمایید وبعد دانلود نصب نمایید. در این اپلیکیش عموم مردم میتوانند در عرض چند دقیقه با انتخاب 20 مورد، میزان خطر 5 ساله و 10 ساله خود را مشخص نمایند در باره انتخاب هر گزینه راهنما نیز تعبیه شده است در انتها فردمیتواند نتیجه را بصورت عقربه ای یا ستونی مشاهده کند و با فرد همسن و همجنس بدون عامل خطر مقایسه کند. امکان ثبت نام و ذخیره سازی و شرکت در مطالعه پژوهشی جهانی وجود دارد که در راستای برنامه جهانی برای کمک به کنترل عوامل خطرتوسط کشورهای مختلف جهان انجام میگیرد و رعایت محرمانگی اطلاعات و اصول اخلاقی لحاظ شده است و کشور ما نیز دراین مطالعه مشارکت نزدیک دارد و ما شرکت عموم مردم را در این مطالعه پژوهشی توصیه میکنیم.
در این ریسکومتر یا خطرسنج که در حال حاضر فرم آندرویید آن فعال شده و بزودی فرم آیفون/ اپل آن نیز ارایه خواهد شد دسترسی به نسخه رایگان خطرسنج سکته مغزی وجود دارد ولی جهت دسترسی کامل به امکانات پیشرفته بایستی نرم افزار خریداری شود. امید است با حمایت ارگانهای ذیربط و وزارت محترم بهداشت این دسترسی ها تسهیل شود و با همت جمعی بتوانیم هر چه بیشتر از بروز این بیماری ناتوان کننده پیشگیری کنیم.
دکتر مهدی فرهودی
استاد گروه بیماریهای مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی تبریز
عضو بورد سارمان جهانی سکته مغزی
نماینده ایران در بورد سازمان جهانی سکته مغزی
حمایت از انجمن کلیــــک نماییـــد
